Hipofosfatemiczna krzywica, charakteryzująca się obecnością niskiego osoczowego poziomu fosforu, jest najczęstszą postacią krzywicy genetycznej. Są to rzadkie i ciężkie patologie, szczególnie w odniesieniu do rokowania państwowego, które wymagają kompleksowego, wielodyscyplinarnego zarządzania koordynowanego przez pediatrę. Głównymi objawami krzywicy hipofosfatemicznej są zmiany kostne, deformacje kończyn dolnych, bóle kości i ścięgien, opóźnienie wzrostu i ropnie zębów.
Kodem wyłączającym dla odpornej na działanie witaminy D krzywicy hipofosfatemicznej jest RC0170. Ponadto kod wyłączenia dla zespołu Denta (forma krzywicy hipofosfatycznej) to RJG010 (należy do grupy „Prymitywne Tubulopatie”), natomiast kod dla krzywicy zależnej od witaminy D typ I to RCG094 (należy do grupy „Wrodzone wady metabolizmu i transportu witaminy D”).
Czym jest krzywica?
Krzywica jest patologią charakteryzującą się zmniejszoną mineralizacją rosnącej tkanki kostnej, a w konsekwencji akumulacją niezmineralizowanej macierzy kostnej, zwanej tkanką osteoidalną. Jest to stan typowy dla epoki ewolucyjnej, ponieważ występuje przed spawaniem epifizodów kości długich i dotyczy głównie najszybciej rosnących kości, takich jak czaszka, żebra, nadgarstki, kolana i kostki. Najczęstszą przyczyną krzywicy jest niedobór witaminy D, jednak istnieją rzadsze formy przenoszone genetycznie, które w ostatnich latach zostały lepiej scharakteryzowane: krzywica hipofosfatemalna.
Czynnik wzrostu fibroblastów 23 (FGF23) jest białkiem odgrywającym kluczową rolę w patogenezie krzywicy przysadki. Wysoki poziom FGF23 w rzeczywistości decyduje o gruczolistości przysadki, która prowadzi do powstania zmian krzywicowych. Patologie te mogą występować w różnych postaciach: hipofosfatemiczna krzywica typu X spowodowana inaktywacyjną mutacją genu PHEX (najczęstsza przyczyna krzywicy genetycznej, z częstością występowania 1 przypadku na 20 000), dominująca postać autosomalna spowodowana aktywującą mutacją genu FGF23 oraz recesywna postać autosomalna (typ 1 i typ 2) spowodowana mutacją odpowiednio genów DMP1 i ENPP1. Istnieje również postać dziedzicznej krzywicy hipofosfatemicznej z hiperkalcyurią. Autosomalne recesywne zaburzenie charakteryzujące się mutacją genu SLC34A3, w którym fosfatia wynika z prymitywnej wady nerek. W związku z czym poziom FGF23 jest obniżony lub znajduje się na niskich granicach normy.
Objawy
Pierwsze oznaki i objawy zaczynają się zazwyczaj pojawiać w pierwszym lub drugim roku życia. Typowe są zmiany szkieletowe charakteryzujące się słabymi, cienkimi i zakrzywionymi kośćmi (krzywica). Nierzadko zdarzają się również złamania i nieprawidłowe wydłużanie się kości na poziomie wprowadzenia mięśni. Mogą występować również skurcze mięśni, chód kołyszący związany z nieprawidłowościami w stawie biodrowym, bóle kolan, koślawość lub rozchylenie kolan, zmniejszony rozwój (szczególnie w nogach) oraz nieprawidłowy rozwój czaszki lub żeber (pectus excavatum). Częste są również anomalie zębowe, takie jak późne wyrzynanie się zębów. Anomalie szkliwa oraz tendencja do tworzenia się samoistnych ropni: dlatego bardzo ważne są okresowe badania kontrolne. Średnia długość życia pacjentów jest normalna. U dorosłych krzywica hipofosfatemiczna przekształca się w osteomalację, poważną patologię. Prowadzi ona do zmniejszenia gęstości kości, a w konsekwencji do kruchości i deformacji szkieletu. Pacjenci są zatem narażeni na ryzyko złamań i procesów zwyrodnieniowych w stawach.
Rozpoznanie krzywicy hipofosfatycznej stawia się na podstawie badań przeprowadzonych we krwi (hipofosfatemia, wysokozasadowa fosfataza. Niskie lub prawidłowe stężenie witaminy D w surowicy, prawidłowe stężenie parathormonu) i w moczu (hiperfosfatia). Także na podstawie doniesień radiograficznych. Badania radiologiczne w rzeczywistości są w stanie wykazać niewystarczającą mineralizację kości. Na poziomie chrząstki naskórkowej (koniec całkowicie chrząstkowej kości długiej), wzrostu i kości.
Krzywica – leczenie
Leczenie polega na doustnym przyjmowaniu nieorganicznych soli fosforanowych i metabolitów witaminy D. Zwykle w postaci calcitriolu, aż do zakończenia fazy wzrostu. Pacjenci powinni być dokładnie monitorowani podczas leczenia, aby zapobiec hiperkalcyurii i nefrokalcynozie, ewentualnym powikłaniom wtórnym do leczenia. Dla krzywicy hipofosfatemicznej połączonej z X zatwierdzono, zarówno w Europie jak i w Stanach Zjednoczonych. Przeciwciało monoklonalne bureasumab, pierwszy lek, który działa na przyczynę choroby, zajmując się nadmierną aktywnością FGF23. W przypadku nieprawidłowego wzrostu kości leczenie jest jednak chirurgiczne.